Wat doet een componist, zo'n
uur voor de wereldpremière van zijn opera? En hoe loopt de regisseur van die
opera er na afloop bij?
Vragen die een antwoord
krijgen als je de zeldzame mogelijkheid hebt bij een wereldpremière achter de schermen
te kijken bij De Nederlandse Opera.
De officiële trailer van 'Orest'
De officiële trailer van 'Orest'
De allereerste voorstelling
van Manfred Trojahns nieuwe opera ‘Orest’ was voor DNO aanleiding tien bloggers
de kans te geven een Masterclass te volgen op de premièredag. Nieuwe media,
zoals Twitter en blogging zijn middelen om bestaand en vooral nieuw publiek te
informeren over wat er aan opera aan de Amstel gebeurt.
DNO heeft inmiddels bijna
2000 ‘followers’ op Twitter, volgers die getipt worden voor de start van de
kaartverkoop, maar ook opwarm-berichten krijgen over nieuwe producties.
Voor aanvang
 |
| foto: Hermann & Clärchen Baus |
De sfeer in de wandelgangen van
De Nederlandse Opera bij de eerste opvoering van Orest, op donderdag 8
december, was overigens eerder geconcentreerd dan dat er sprake leek van
hysterische spanning. In de hal van het gebouw hingen witte overalls klaar voor
de figuranten van het forensisch team. Dat zou de moord op Clytaemnestra onderzoeken,
later die avond, op de eerste etage van het huis van Orest. Dat huis, in jaren ’70 upper
middle class-stijl, zag er aan de achterkant niet uit, spaanplaat en veel hoge
stalen trappen.
Het productieproces
 St |
| Still uit clip DNO |
De bloggers, met veel en
soms met weinig ervaring met opera, kregen voor de voorstelling de tijd om DNO-dramaturg
Klaus Bertisch te vragen naar de voorbereiding en totstandkoming van ‘Orest’. We
hoorden hoe bijna toevallig het idee ontstond. Binnen het thema van de verhalen
rond de Trojaanse oorlog dit seizoen, na de dubbele ‘Iphigénie’, na ‘Elektra’
en ‘Idomeneo’ werd ook een moderne opera geprogrammeerd. Trojahn schreef voor het
eerst een eigen libretto, een vervolg op de plot van ‘Elektra’ en gebaseerd op ‘Orestes’
van Euripides.
Lang nadat regisseur Katie
Mitchell haar concept had moeten maken, met decor en enscenering en ruim nadat
de casting was gedaan, kwam in de maand september de laatste muziek van de
componist. Toch was het een harmonieus productieproces, was Bertisch' observatie.
Al bleek de tijdsdruk groot en had men zelfs bij de generale een onderbreking.
‘Van wie een idee komt is minder
belangrijk dan dat een idee werkt en helpt bij het realiseren van de productie’
aldus Bertisch, die aangaf dat keuzes voor de enscenering en effecten nooit op
basis van commerciële motieven kunnen worden gemaakt. ‘Er is altijd de opera,
en alleen die leidt tot een vormgeving door de regisseur.’
Spanning
Een vrijwel uitverkocht huis
voor de eerste ‘Orest’, er was spanning voelbaar in de zaal. Dirigent Marc Albrecht kwam
op, er klonken vogelgeluiden en hij had nog even even niks te doen. Orest bleek
een wat fletse man, al had de stem van bariton Dietrich Henschel een soort onrust,
een gekte die voor zijn rol passend was. ‘Moeder, moeder, waarom kijk je me aan,
met een gebroken blik?’
 |
| foto: Hermann & Clärchen Baus |
Overal klonk de soundscape
van de vrouwenstemmen in het hoofd van Orest, ze fluisterden zijn naam.
Angstaanjagend geluid uit alle hoeken van het gebouw.
De handeling boven, van de
forensisch experts, en beneden in de kamer van Orest, leidden tot de moord van
Orest op Helena. Met een open einde eindigde het het verhaal. Orest en
Hermione, hebben ze een toekomst?
Merkwaardig realisme
Aan vormen als magisch- en
hyperrealisme heeft regisseur Katie Mitchell met haar enscenering van ‘Orest’
een nieuwe categorie toegevoegd: merkwaardig realisme. Of ze het heeft bedoeld
weet ik niet, maar het lukte me geen moment om Orest en de andere rollen in hun
jaren ’70 outfit níet te zien als figuren uit de Griekse klassieke verhalen. De
setting was een huis uit een aflevering van Derrick, er stond zelfs een
kerstboom, maar het bleef een Grieks drama. In deze productie zaten voor mij
als toeschouwer veel dilemma’s. Filmische muziek, maar geen filmmuziek, het realisme
op het toneel, waar het toch nooit mensen werden van vlees en bloed. Al leek
dat bloed op de muren en bij de kerstboom behoorlijk echt. De ‘CSI’-mannen in
slow motion en de zangers daar doorheen in gewoon tempo. De moord op Helena,
met een werktuig uit het Gamma-assortiment. Aan een stroomkabel, dus toch jaren
’70. Die scène leverde in mijn buurt in de zaal een schaterlach op. Bedoeld, of
een ongewenst effect van een merkwaardige (lees: mislukte) vormgeving van die
moord?
 |
| foto: Hermann & Clärchen Baus |
Het was een voorstelling die
in al die waanzin, dood, bloed, muziek en handeling je geen moment losliet. Onontkoombaar.
Anderhalf uur vlogen om. Niet te makkelijk, en niet voor ieders oren aantrekkelijk.
Maar met grote kwaliteit.
After party
De bloggers raakten in
discussie op de after-party in de bar. Er waren verrassende, originele en soms
zeer tegengestelde meningen. ‘Heb jij het vogelgeluid gehoord aan het begin’? ‘Maar
heb je ze ook aan het einde gehoord?’ ‘Waren ze er dan?’ 'Geen idee’.
 |
| still uit clip DNO |
Componist/librettist Trojahn,
die een uur voor aanvang schijnbaar kalm in de kantine van het Muziektheater stond,
wat kijkend, pratend, bellend, werd gelukgewenst met het succes van zijn opera.
En de regisseur, Katie Mitchell, die zo zichtbaar genietend van haar effecten
in de trailer van ‘Orest’ de kijkers had gewaarschuwd: ‘there will be old
blood, invisible blood and blood that comes out of people in the present action
of a murder.’ Ze wandelde opgewekt en zichtbaar tevreden met een kleine trolley
het gebouw uit. De nacht in.
'Orest' is bij De Nederlandse Opera nog te zien tot en met 28 december.
'Orest' is bij De Nederlandse Opera nog te zien tot en met 28 december.
