Terwijl in Antwerpen het festival 'Laus Polyphoniae' nog tot zondag doorloopt, begon in Utrecht gisteravond, vrijdag 28 augustus, alweer het festival Oude Muziek. Utrecht programmeert muziek uit een grotere tijdsperiode dan Antwerpen, dat zich alleen richt op de polyfonie van pakweg 1460 - 1600. Het motto van Utrecht dit jaar is: 'Three germans in England: Haendel, Haydn, Mendelssohn and a bit of Purcell' Want Haendel is dit jaar 250 jaar dood, Haydn 200 jaar en Mendelssohn zou 200 worden. En good old Henry Purcell viert met een vermoedelijk geboortejaar van 1659 zijn 350e verjaardag.
Uit de enorme hoeveelheid concerten en andere activiteiten heb ik er een paar gekozen, uiteraard veel Purcell, maar ook Vivaldi, Haydn en Beethoven.
Geen oude muziek zonder beamer en internet
Het wat desolate Vredenburg Leidsche Rijn, tijdelijke muziekgebouw van Utrecht, was de plek waar de festivalopening plaatsvond. Volgens briefjes die overal hingen was het niet gelukt het geplande locatie-optreden van beiaardier Arie Abbenes te realiseren. Zijn reizende beiaard bleek niet transporteerbaar naar de rand van de stad. Het alternatief was erg modern: Arie speelde zijn bewerkingen van Vivaldi's 'Quattro Stagioni' op de beiaard van de Domtoren - zijn vaste plek- en met een internetverbinding zagen we via een webcam op een groot scherm Arie's bijdrage en hoorden we zijn muziek luid en duidelijk in de hal van Vredenburg. Toen het afgelopen was zwaaide Arie even in de camera en zo was de hypermoderne start van het festival een feit.
De openingsvoorstelling viel feitelijk buiten het thema, met Franse en Italiaanse barok, maar je zou als organisatie wel gek zijn als je daarom de spraakmakende voorstelling niet zou programmeren: de Akademie für Alte Musik uit Berlijn, met soliste Midori Seiler en danser/choreograaf Juan Kruz.
Midori laat met zich sollen
De Akademie, die zijn thuishonk heeft in het Berlijnse Radialsystem V, heeft de laatste jaren in samenwerking met het dansgezelschap van Sasha Waltz grensverleggende producties gemaakt. In de 'Dido' van een paar jaar geleden werd gedanst door orkestleden, gezongen door dansers en gespeeld door zangers, met als effect dat het onderscheid tussen de disciplines op het podium niet meer zichtbaar was. Die zoektocht naar vernieuwing door het gechoreografeerde concert leidde dit jaar tot de productie '4 Elements - 4 Seasons'.
In het eerste deel, 'Les Elemens' speelt het orkest de muziek van Franse barokcomponist Jean-Fery Rebel, waarbij Juan Kruz (okay, volledig heet hij: Juan Kruz Diaz de Garaio Esnaola) als solist danst. Ik vond het lastig te volgen, maar dat bleek vooral te komen omdat ik het verhaal niet even vooraf in het programmaboek had gelezen. Met die toelichting snapte ik de expressie wat beter. De voor mij onbekende muziek van Rebel was indringend en erg spannend.
De muziek van deel twee was bekend, zoniet overbekend, want erg vaak gespeeld en gehoord: de 'Concerti Le quattro stagioni opus 8' van Vivaldi.
In dit deel was het orkest ook in de beweging erg actief. In ieder jaargetijde zaten verrassende effecten, en terwijl het orkest een mooie, frisse versie speelde op de authentieke instrumenten, gebeurde er van alles. Als je opschrijft dat de orkestleden soms speelden terwijl ze een appel op hun hoofd lieten balanceren, of met een doekje op het hoofd, dat er groene blaadjes aan de strijkstokken hingen, dan klinkt het algauw naar acrobatiek&aanstellerij. En dat werd het zeker niet. Het was vaak heel verrassend en heel poetisch. Vooral soliste Midori Seiler (haar voornaam betekent 'groen' in het Japans), al jarenlang een van de beroemdste violisten van de concertpodia, kreeg het zwaar te verduren. Stel het je eens voor: je speelt viool, boven je hoofd laat de danser sneeuw dwarrelen en als je een paar maten niet hoeft te spelen grijpt de danser je vast en houdt je even 180 graden gedraaid ondersteboven.
Zo verschenen de jaargetijden in allerlei vormen op het podium. In een voortdurend spannende productie, waarin de normaal gesproken wat onhandige musici actief meebewogen, acteerden en deel uitmaakten van de choreografie.
Een heel enkele keer werd het een beetje oenig, maar vrijwel alles op het podium was doordacht, doorleefd en stijlvol.
En een ensemble dat het aandurft om de conventies van eeuwen lang concert-uitvoeringspraktijk te doorbreken door zichzelf zo ongegeneerd in de strijd te gooien, dat verdient groot respect.
